ÖN İNCELEME DURUŞMASI YAPILMADAN GÖREVSİZLİK KARARI VERİLEMEZ

ÖN İNCELEME DURUŞMASI YAPILMADAN

GÖREVSİZLİK KARARI VERİLEMEZ

I. GİRİŞ:

Bu makalemizde yeni HMK’ya göre duruşma yapılmadan görevsizlik kararı verilip verilemeyeceğini tartışacağız.

II. GÖREV NEDİR?

Görev kanunen mahkemenin gidermekle yükümlü olduğu dava ve işlerin bütünüdür. Bu nedenle de HMK m. 1 uyarınca kamu düzenine ilişkindir. Kamu düzenine ilişkin olması nedeniyle de bir mahkemenin görevli olup olmadığını yargılamanın her aşamasında kendiliğinden değerlendirmesi zorunludur.

III. GÖREV DAVA ŞARTIDIR:

Yeni HMK m. 114’e göre görev dava şartıdır. Dava şartları mahkemenin görevli olması bu maddede açıkça sayılmıştır. Dolayısıyla dava şartının varlığının araştırılması yargılamanın en başından itibaren hakimin görevidir. Ancak bu araştırmanın davanın başında yapıldığı ve davanın mahkemenin görevine girmediğinin anlaşıldığı durumlarda dosya üzerinden görevsizlik kararı verilebilecek midir? Bu makalemizin konusunu bu soru oluşturmaktadır.

IV. ÖN İNCELEME DURUŞMASINDA DAVA ŞARTLARININ İNCELENMESİ:

6100 sayılı HMK m. 138 ön inceleme duruşmasında mahkemenin öncelikle dava şartları ve ilk itirazlar hakkında karar vereceğini ve gerekirse tarafları bu konuda dinleyeceğini belirtmektedir. Ön incelemede öncelikle karar verilecek olan konuların başında dava şartı geldiğine ve görev de bir dava şartı olduğuna göre görev konusu ön inceleme duruşmasında incelenmek ve ön inceleme duruşmasında karara bağlanmak zorundadır.

Ön inceleme duruşmasında dava şartları ve buna bağlı olarak da mahkemenin görevli olup olmadığı noktasında tarafların dinlenilmeleri ve beyanlarının alınması aynı zamanda yeni HMK m. 27’de düzenlenmiş olan hukuki dinlenilme hakkının da bir parçasıdır. Çünkü mahkeme görevli olmadığı düşüncesinde olsa bile tarafların mahkemenin görevli olduğu noktasında ileri sürecek hukuki tezleri bulunabilir. Bu tezler hakimin görevsizlik konusundaki görüşünü değiştirecek nitelikte de olabilir. Bu nedenle hukuki dinlenilme hakkının korunması açısından da görev konusunun değerlendirilmesinin ön inceleme duruşmasında taraflar hazırken yapılması yasa koyucu tarafından zorunlu hale getirilmiştir.

V. ÖN İNCELEME DURUŞMASI YAPILMADAN GÖREVSİZLİK KARARI VERİLEMEZ:

Açılmış yeni bir davanın görev noktasından değerlendirilmesi ve bu konuda karar verilmesi yasal zorunluluk olarak ve hukuki dinlenilme hakkının uzantısı olarak en erken ön inceleme duruşmasında yapılmak zorundadır. Bu gerekçelerle ön inceleme duruşması yapılmadan görevsizlik kararı verilmesi HMK’nın 1, 20, 27 ve 138’inci maddelerine açıkça aykırılık oluşturacaktır.