TEBLİGAT HUKUKUNDA DİKKAT EDİLECEK KONULAR

TEBLİGAT HUKUKUNDA DİKKAT EDİLECEK KONULAR

I. GİRİŞ:

Tebligat hukuku birçok hukukçu tarafından çok fazla önem verilmeyen birçok hukuk fakültesinde de ders olarak okutulmayan bir hukuk alanı olmasına karşın usul hukukunun en temel konularından birini oluşturmaktadır. Tebligat hukuku ilkelerine uygun yapılmayan bir yargılamanın hukuken sonuç doğurması mümkün olmadığı gibi çok büyük hak kayıplarının ortaya çıkması da mümkündür. Bu nedenle tebligat hukukunun ana esaslarının bütün yargı mensupları tarafından bilinmesi gerekir.

II. TEBLİGAT HUKUKU MEVZUATI:

1. 7201 sayılı Tebligat Kanunu. Bu kanun 6099 sayılı kanun ile değişikliğe uğramıştır.
2. 25.01.2012 tarihli Tebligat Kanunu Yönetmeliği
3. Ülkeler arasında yapılan uluslar arası anlaşmalar
4. Adalet Bakanlığı ve PTT genelgeleri

 III. USUL HUKUKU YÖNÜNDEN TEBLİGATIN ÖNEMİ:

Tebligatın geçersizliği mahkemece kendiliğinden (resen) dikkate alınır. Çünkü tebligatın hak sahibine yapılmamış olması bir davada taraf teşkilinin sağlanmasını önleyeceği gibi birçok usulü işlemden ilgilinin haberdar olmasını da önler ve hak kayıplarına neden olur.

IV. TEBLİGAT ÇIKARTMAYA YETKİLİ YERLER:

Tebligat çıkartmaya yetkili yerler aşağıdaki gibidir.

1.     Yargı yerleri

2. Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri (5018 sayılı kanunda 1 sayılı cetvelde sayılan elli iki idare TBMM, bakanlıklar ve diğer kurumlar)
3. YÖK ve üniversiteler (5018 sayılı kanunda 2 sayılı cetvelde sayılan üniversiteler)
4. Özel bütçeli idareler (5018 sayılı kanun 2 sayılı cetvelde sayılan otuz sekiz idare örneğin Türkiye Adalet Akademisi, Türk Dil Kurumu, Karayolları gibi kuruluşlar)
5. Düzenleyici ve denetleyici kuruluşlar (5018 sayılı kanunda sayılan sekiz kurum RTÜK, SPK, BDDK ve KİK gibi kurumlar)
6. Sosyal güvenlik kurumları (5018 sayılı kanunda sayılan iki kurum SGK ve Türkiye İş Kurumu)
7. İl özel idareleri
8. Belediyeler
9. Köy Hükmi Şahsiyetleri
10. Barolar
11. Noterler
12. Bankalar (Sadece çek kanunu ile ilgili konularda yetkili)

 V. TEBLİGATIN PTT DIŞINDA MEMUR ARACILIĞI İLE YAPILMASI:

Tebligat PTT ile yapılır. Ancak bazı durumlarda tebligat memur aracılığı ile de yapılabilir. Tebligatın memur aracılığı ile yapılması istisnadır. Bunun için;

1. İlgili kanunda özel hüküm olmalıdır.
2. Tebligatın gecikmesinde sakınca olmalıdır.
3. Aynı yerde faaliyet gösteren kurumlar arasında yapılmalıdır.

 VI. TEBLİGAT GİDERİ:

Tebligat gideri tebliğin yapılmasını isteyen kişi tarafından karşılanır. Tebligat giderinin ilgili tarafça karşılanmaması durumunda o konuda ki talepten vazgeçilmiş sayılır.

VII. TEBLİGAT YÖNTEMLERİ:

Tebligatın APS-hızlı posta yoluyla yapılması hâkimin takdirindedir.

Faks ile tebligat yapılamaz. Çünkü faks gönderilen yerde tebligatın muhataba ulaştığının doğrulanması mümkün değildir. Faks belgesini başkası da almış olabilir. Bu durumda tebligatın belgelendirilmesi unsuru eksik kalır.

Elektronik tebligatta tebligat, muhatabın elektronik adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci gün sonunda yapılmış sayılır.

Elektronik tebligat yapılması zorunlu olan şirketler:

1. Anonim Şirketler,
2. Limitet Şirketler,
3. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler

 İsteyen gerçek kişilere de elektronik yolla tebligat yapılabilir.

VIII. TEBLİGAT ZARFININ ÜZERİNE YAZILMASI ZORUNLU OLAN ŞERHLER:

Hukuk davaları uygulamasında HMK, ceza yargılamasında CMK’da yazılı olan şerhler tebligat zarfının üzerine yazılır. Yazılmaması Yargıtay tarafından bozma nedeni sayılmaktadır. Örneğin;

1. Dava dilekçesi davalıya tebliğe çıkartıldığında HMK m. 122’ye göre davalının iki hafta içinde davaya cevap verebileceği şerhi,
2. Ön inceleme duruşmasına davet için HMK m. 139’a göre duruşma davetiyesine ve sonuçlarına ilişkin diğer hususlar yanında, taraflara sulh için gerekli hazırlığı yapmaları, duruşmaya sadece taraflardan birinin gelmesi ve yargılamaya devam etmek istemesi durumunda, gelmeyen tarafın yokluğunda yapılan işlemlere itiraz edemeyeceği ve diğer tarafın, onun muvafakati olmadan iddia ve savunmasını genişletebileceği yahut değiştirebileceği şerhi,  
3. Tahkikat duruşmasına davet için HMK m. 147’ye göre belirlenen gün ve saatte geçerli bir özrü olmadan mahkemede hazır bulunmadıkları takdirde, duruşmaya yokluklarında devam edileceği ve yapılan işlemlere itiraz edemeyecekleri şerhi yazılmalıdır.

 IX. TEBLİGATIN YANLIŞ ÇIKARTILMIŞ OLMASI:

Tebligat yanlış konuyu düzenleyecek şekilde alınan ara karar üzerine çıkartılmışsa doğrusu bir başka ara karar alındıktan sonra yapılmalıdır.

X. TEBLİGATIN PTT’YE VERİLME SÜRESİ:

Tebligat aynı il sınırları içinde yapılacaksa sonraki duruşma günü ile tebligatın PTT’ye verilme süresi arası en az 15 gün olmalıdır.

Farklı il sınırları içinse bu süre bir aydır. Bu sürelere uyulmazsa PTT merkezi tebligatı kabul etmez.

XI. TEVDİ LİSTESİNİN ÖNEMİ:

Mahkemece hazırlanan tebligatlar iki örnek “tevdii listesi” düzenlenerek PTT’ye verilir. PTT tevdii listesini kontrol ettikten sonra teslim alır ve bir örneğini imzalayıp mühürleyerek mahkeme görevlisine teslim eder. Bu örnek belli süre mahkeme kaleminde saklanır. Tevdi listesinin dikkatli düzenlenmesi ve verilen tüm tebligatların listeye yazılması ilerde tebligatın kaybolması durumunda sorumluluğun tespiti açısından önemlidir.

XII. CUMHURİYET SAVCISINA TEBLİGAT YAPILMASI:

Cumhuriyet savcısına mahkemece yapılacak tebligat, evrak aslının gösterilmesi yoluyla olur. Cumhuriyet savcısı evrak üzerine görüldü şeklinde şerh düşer.

XIII. TEBLİGATIN ÖNEMLİ İLKELERİ:

1. Tebligat muhatabın bilinen en son adresine yapılır.
2. Hasma yapılan tebligat geçersizdir. Örneğin boşanma davasında davacının dava dilekçesini yine kendisi aynı evde oturdukları için alamaz.
3. Zarfın üzerinde tebligatı yapan memurun ve tebligat yapılan kişinin imzası olmalıdır.
4. Tebligat yapılacak kişi 18 yaşından küçük ve görünüş olarak ehliyetsiz olmamalıdır.
5. Vekil varken asile tebligat yapılamaz. Yapılırsa geçersiz olur. Bunun iki istisnası bulunmaktadır. Yemin davetiyesi ve isticvap davetiyesidir. Bu iki davetiye vekili olsa bile asile yapılmak zorundadır.
6. Dosyada birden fazla vekil varsa tebligat her hangi birine yapılabilir. Birden fazla vekile tebligat yapılmışsa ilk yapılan tebligat geçerlidir. Dilekçe altında imzası olan vekile tebligatın yapılmasına özen gösterilmelidir.
7. Avukatlara tebligat resmi çalışma gün ve saatlerinde yapılır.
8. Kişi adreste yoksa aynı konutta birlikte oturan kişilere ya da hizmetlilere tebligat yapılabilir. TK m. 16’da eskiden “aynı çatı” kavramı vardı. Bu hüküm apartmanlarda kötüye kullanılınca “aynı konutta” olarak değiştirildi.
9. Tebligatı alan kişinin akraba olma zorunluluğu yoktur, o adreste oturuyor olması yeterlidir. Gündelikçi o adreste sürekli kalan kişi değildir, bu sebeple bu kişiye tebligat yapılamaz.
10. Birlikte oturduğu belirlenmeden babaya yapılan tebligatta geçerli olmaz.
11. Devamlı olarak bir meslek ya da sanatla uğraşanlar yerlerinde yoksa yanlarında devamlı çalışan memur ya da işçisine tebligat yapılabilir.
12. Avukat ortağına tebligat yapılamaz.
13. Komşuya, kapıcıya ve yöneticiye tebligat yapılamaz. 

 XIV. TUTUKLULARA VE HÜKÜMLÜLERE TEBLİGAT YAPILMASI:  

1. Tutuklulara tebligat bizzat yapılır.
2. Cezaevinde bulunan bir muhataba çıkarılan bir tebligat infaz koruma memuruna yapılmış ise bu tebligat geçerli sayılamaz.
3. Bir yıldan az ceza almış olan hükümlülerin bizzat kendisine tebligat yapılabilir.
4. Bir yıldan fazla ceza almış olan hükümlülere vasi atanması zorunlu olduğundan tebligat yalnız vasisine yapılır.
5. Şartlı tahliye halinde de hükümlünün kendisine yapılır.
6. Bihakkın tahliyesinde ise kendisine yapılır.

 XV. İMZA ATAMAYACAK OLANLARA TEBLİGAT:

Tebliğ edilecek kişi imza atamayacak durumda ise sol elinin başparmağı ıstampaya bastırılarak parmak izi ile yapılır. Başparmağı yoksa diğer parmaklarından biri kullanılır. Bu işlem komşusunun huzurunda yapılır ve komşusunun imzası alınır. Tebliğ yapılacak kimsenin iki eli de yoksa tebliğ evrakı kendisine verilir. Durum tutanakla belirlenerek hazır olan komşunun da imzası alınmak suretiyle tebligat yapılır. Komşulardan herhangi biri hazır bulunmak istemezse ya da imzadan kaçınırsa görevli muhtar ya da ihtiyar heyeti üyelerinden biri ya da polis ya da jandarma görevlilerinden birinin hazır olması suretiyle imzaları alınarak tebligat yapılır.

XVI. SERBESTÇE GİRİLEMEYEN YERLERDE TEBLİGAT:

Otel, hastane, fabrika, okul ve öğrenci yurdu gibi içine serbestçe girilemeyen yerlerde tebligat öncelikle o yeri idare eden amir tarafından muhatap hazır bulundurulursa muhataba, bu mümkün olmaz ise o kısmın amirine yapılır. Bu gibi yerlerde tebligat yapılabilmesi için kalma süresi uzun olmalıdır.

XVII. MUHATABIN GEÇİCİ OLARAK YERİNDE OLMAMASI (TK m. 21): 

Koşulları:

1. Adres doğru olacak ancak muhatap o esnada adreste bulunmuyor olacak.
2. Muhatap başka bir adrese taşınmamış olacak.

 Tebligat Kanununun 13, 14, 16, 17 ve 18’inci maddelerinde yazılı olan;

1. Hükmü şahısların memur ve müstahdemleri,
2. Askeri şahıslar,
3. Aynı konutta oturan kişiler ve hizmetçi,
4. Belli yerde meslek ve sanat icra edenler
5. Otel, hastane, fabrika ve okul gibi yerlerde çalışanlar

 Muhatabın geçici olarak başka yere gittiklerini belirtirlerse beyanda bulunanın adı soyadı yazılarak imzası alınır ve tebligat bu kişilere verilir. Bu kişiler tebligatı almaya mecburdurlar. Adı geçen kişiler imzadan imtina eder ya da tebligatı almaktan imtina ederler ise 21’inci maddeye göre işlem yapılır. Bu durumda tebligat, kişiye verildiği tarihte ya da ihbarnamenin kapıya yapıştırılmasından itibaren 15 gün içinde yapılmış sayılır.

Geçici olarak başka yere gitmekten kast edilen muhatabın o gün tebligat adresine dönmeyecek olması halidir, temelli o adresten ayrılması durumu değildir.

Uygulanacak yöntem:

1. Adreste bulunmama sebebi tebligata yazılmalıdır.
2. Tebligat muhtara, ihtiyar heyetine, polis ya da jandarma karakoluna imza karşılığı bırakılacaktır.
3. Muhatabın kapısına iki numaralı ihbarname yapıştırılır.
4. Komşu ya da apartman yöneticisine imza karşılığı haber bırakılır. İmzalamak istemezse bu durum tutanağa geçirilir.
5. Tebligat iki numaralı ihbarname kapıya yapıştırılınca yapılmış sayılır.

Muhtar, polis, jandarma ve ihtiyar heyeti üyeleri imzalamaktan çekinemez. Aksi takdirde bu durum görevi kötüye kullanma olur.

Muhatabın tebligatı kabul etmemesi:

Muhatap tebligatı kabul etmezse TK m. 21 uygulanır. Bu durumda sadece tebligat mahalle muhtarına bırakılır ve iki numaralı ihbarname kapıya yapıştırılır.

Bu halde tebligatın adres kayıt sistemindeki adrese yapıldığı şerhinin ve imtina halinde ise imtina sebebinin gösterilmesi zorunludur.

TK m. 21/II’ye göre tebligat zarfının üzerine “Muhatabın adresi adres kayıt sistemindeki adrestir” yazılmalıdır. Bu durumda sadece muhtara tebligat bırakılır ve iki numaralı ihbarname kapıya yapıştırılır.

XVIII. TEBLİGAT KANUNU MADDE 20 VE 21 ARASINDAKİ FARKLAR:

TK m. 20 ile 21 arasındaki farklar aşağıdaki gibidir:

1. TK 20’inci maddeye göre adresten geçici ayrılma gün ya da hafta ile ifade edilir. Madde 21’de ki açıklama ise aynı gün dönmeyi ifade eder.
2. TK 20’inci maddeye göre tebligat iki numaralı ihbarnamenin kapıya yapıştırılmasından 15 gün sonra yapılmış sayılır. Madde 21’de yapıştırıldığı gün tebligat yapılmış sayılır.
3. Madde 21’de ki sıralama geçerlilik koşuludur. Madde 20’de aynı sıralama bulunmakla birlikte sıraya uyulmaması geçerlilik koşulu değildir.

 XIX. İLANEN TEBLİGAT (TK m. 28)  

Koşulları:

1. Tebligat yapılacak muhatabın kimliği belli olmalıdır.
2. Adresi belli olmamalıdır.
3. Adres araştırması yapılmalıdır.
4. Yaptığı işe göre ilgili meslek örgütünden adresi sorulmalıdır.
5. İlânen tebligat, tebligatta başvurulacak son çaredir. Mahkeme, zabıta araştırması ile yetinmemelidir, kişinin adresinin bulunabileceği ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından (en az 5 tanesinden) adresi sorulmalıdır. (Aksine davranış savunma hakkının kısıtlanması anlamına gelir.) Örneğin Tapu ve Nüfus Müdürlüğü, Belediyeler, Esnaf Odaları, Meslek Kuruluşları, Kaymakamlıklardan sorulmalıdır. Adres tespit edilemez ise son çare olarak ilanen tebligat yoluna gidilmelidir.

İlanen tebligat yöntemleri:

1. Gazete yoluyla
2. Mahkeme ilan tahtasında
3. Elektronik ortamda ilanen tebligat yapılır.

 İlanen tebligatta son ilan tarihinden itibaren 7 gün sonra yapılmış sayılır. Bu süre en çok 15 güne kadar uzatılabilir.

İlanda yer alacak bilgiler:

1. İlânı çıkaran merci adı,
2. Tebliğ olunacak şahsın (davacı ya da davalı) adı-soyadı,
3. Tebliğ olunacak şahsın adresi,
4. Tebliğ edilecek evrakın içeriği,
5. İlân daveti içeriyorsa nerede ve ne için, hangi gün ve saatte hazır bulunulacağı yazılmalıdır.

 XX. USULSÜZ TEBLİGAT (TK m. 32)

Usulsüz tebliğe rağmen muhatap tebliğden haberdar olmuşsa tebligat geçerli sayılır. Bu durumda kişi tebligatı hangi gün öğrendiğin söylüyorsa o tarihte tebligat yapılmış sayılır. Aksi iddia ve ispat olunamaz.

Yok, hükmünde tebligatta bu kural uygulanmaz. Örneğin muhatap bulunmadığı için komşuya bırakılan ve kaybolan tebligat geçersiz – yok hükmünde tebligat sayılır ve usulsüz tebligat kuralları uygulanmaz.

XXI. TÜZEL KİŞİLERE TEBLİGAT:

Tebligat, tüzel kişinin yetkili temsilcilerine, temsilciler birden fazla ise bunlardan yalnız birine yapılır.

Tüzel kişinin yetkili temsilcisi belli değilse ticaret sicil memurluklarından şirketi kimin temsil ettiği hususu müzekkere ile sorulur, buna göre tebligat çıkartılır ya da tebligata itiraz edilmiş ise tebligat yapılan kişinin yetkili temsilci olup olmadığı kontrol edilir.

Bir şirketin işyeri adresine çıkarılan bir tebligatın o esnada hazır bulunan şirket sahibinin eşine yapılmasını Yargıtay geçerli görmeyerek bozma sebebi yapmıştır.

XXII. TEBLİGAT KANUNU MADDE 35:

Koşulları:

1. En az bir kez tebligatın gönderildiği adrese tebligat yapılmış olmalıdır.
2. Muhatap taşındığı yeni adresini ilgili yargı merciine bildirmemiş olmalıdır.
3. Adres kayıt sistemine göre adresi tespit edilememelidir.
4. Bu durumda eski adrese tebligat yapılır.
5. İki numaralı ihbarname yapıştırılınca tebligat yapılmış sayılır.

Daha önce tebligat yapılmamış olsa da tüzel kişiler bakımından resmi kayıttaki adrese TK m. 35’e göre tebligat yapılabilir. Resmi kayıttaki adres ilgili ticaret odasına sorularak öğrenilir.

XXIII. YABANCI ÜLKEDE TEBLİGAT:  

Öncelikle tebligat yapılacak ülke ile Türkiye arasında anlaşma bulunmalı ya da o ülke kanunları bu duruma uygun olmalıdır.  

Tebligat süreci:  

1. Mahkemece düzenlenen tebligat öncelikle Cumhuriyet Savcılığı’na müzekkere ile gönderilir,
2. Cumhuriyet Savcılığı yurt dışı tebligatı Adalet Bakanlığı’na gönderir,
3. Adalet Bakanlığı Dışişleri Bakanlığı’na gönderir,
4. TK m. 25/a gereğince doğrudan o ülkedeki elçilik ya da konsolosluğa da gönderilebilir.
5. Dışişleri Bakanlığı ilgilinin bulunduğu yer Büyükelçilik ya da Konsolosluğuna gönderir.
6. Büyükelçilik ya da Konsolosluk usulüne uygun davet yazısı ile ilgiliyi davet eder ve ilgili davete uyar ise gelip tebligatı alır ya da davete uymaz ise 30 gün beklenir ve 30 günün sonunda davete uymadığı tutanakla tespit edilerek, tebligat merciine iade edilir.
7. Davetiye yazısı tebliğ edilemez ise, bu kez yurt dışı mahkemeleri aracı kılınmak suretiyle yurt dışı tebligatın yapılması sağlanır.
8. Yurt dışındaki asker şahıslara tebligat kuvvet komutanlıkları aracılığı ile yapılır. 
9.  TK m. 25/a gereğince tebligat sadece Türk vatandaşlarına yapılır. Yabancı ülke vatandaşına tebligat o ülke resmi makamlarınca yapılır.