SUÇTA KULLANILAN EŞYANIN FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA OLMASI

SUÇTA KULLANILAN EŞYANIN FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA OLMASI

I. GİRİŞ:

Türk Ceza Kanunu kapsamındaki bir çok suç işlenirken failler çok değişik araç ve gereçler kullanmaktadırlar. Bu araç ve gereçlerin bir kısmını mülkiyeti çoğu zaman faillere ait olmamakta ve mülkiyeti başkalarına ait olan araç ve gereçleri kullanmaktadırlar. Hukuken en çok sorun çıkartan araç ve gereçlerin başında finansal kiralama sözleşmesi kapsamındaki araçlar gelmektedir. Bu makalemizde finansal kiralama sözleşmesi ile kiralınmış bulunan bir aracın bir suçun işlenmesi esnasında kullanılması durumunda aracın finansal kiralama şirketine iade edilip edilmemesi konusun somut olay çerçevesinde değerlendireceğiz.

II. FİNANSAL KİRALAMA NEDİR?:

6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring Ve Finansman Şirketleri Kanununa göre finansal kiralama; “Bir finansal kiralama sözleşmesine dayalı olmak koşuluyla, bu Kanun veya ilgili mevzuatı uyarınca yetkilendirilen kiralayan tarafından finansman sağlamaya yönelik olarak bir malın mülkiyetinin kira süresi sonunda kiracıya devredilmesi; kiracıya kira süresi sonunda malın rayiç bedelinden düşük bir bedelle satın alma hakkı tanınması; kiralama süresinin malın ekonomik ömrünün yüzde sekseninden daha büyük bir bölümünü kapsaması veya finansal kiralama sözleşmesine göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin toplamının malın rayiç bedelinin yüzde doksanından daha büyük bir değeri oluşturması hâllerinden herhangi birini sağlayan kiralama işlemini” ifade etmektedir.

Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere finansal kiralamanın kısaca uzun vadeli menkul kiralama işlemi olduğunu söyleyebiliriz. Kiralanan şeyin mülkiyeti kiralayan finansal kiralama şirketinin mülkiyetinde kalmakta zilyetliği ise kiracı sıfatını taşıyan kişiye geçmektedir. Dolayısıyla sözleşme süresince kiralanan şey kiracının kullanım hakkı kapsamında kalmaktadır.

III. MAKALEMİZE KONU ÖRNEK OLAY:

Finansal kiralama sözleşmesi kapsamında ekskavatör aracını kiralayan fail bu araçla kendi tarlasına yol açmak için orman içinde çalışma yapmış ve bir takım orman emvaline zarar verirken suç üstü yakalanmıştır. Araca CMK m. 127 uyarınca C. Savcılığınca el koyma işlemi uygulanmıştır. El koyla işleminin hemen ardından yasal süresi içinde aracı kiralayan finansal kiralama şirketi el koyma kararına itiraz etmiş ve aracın mülkiyetinin kendisine ait olduğunu ileri sürerek aracın kendisine iadesine karar verilmesini talep etmiştir.

IV. İADE TALEBİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ GEREKEN HUKUKİ DURUMLAR:

Öncelikle CMK m. 128'e göre soruşturma ve kovuşturma konusu suçun işlendiğine ilişkin kuvvetli suç şüphesinin bulunması durumunda şüpheli veya sanığa ait kara, deniz ve hava araçlarına el konulabilmektedir. Burada “şüpheli ya da sanığa ait olma” durumu zilyetliklerinde bulundurdukları eşya içinde geçerlidir. Dolayısıyla el koyma işleminde hukuka aykırı bir durum bulunmamaktadır.

Şüphele hakkında yapılacak soruşturmadan sonra hakkında kovuşturma kararı alınması ve kovuşturma sonucunda hakkında mahkûmiyet kararı verilmesi halinde esas kararla birlikte suçta kullanılan eşyanın da TCK m. 54/I hükmüne göre müsaderesine karar verilebilmektedir. Bu maddenin en önemli istisnası kullanılan eşyanın iyiniyetli kişiye ait olması durumudur. Eşyanın iyiniyetli kişiye ait olması durumunda eşya müsaderesine karar verilemeyecektir. Finansal kiralama şirketinin suçta kullanılan eşyanın mülkiyetini halen üzerinde taşıyor olması suça konu olayla ilgisinin bulunmaması nedeniyle iyiniyetli kişi durumunda bulunduğunu kabul edebiliriz. Bu durumda kovuşturma sonucunda verilecek mahkûmiyet kararında finasal kiralamaya konu aracın müsaderesine karar verilebilmesi hukuken mümkün değildir. Nitekim Yargıtay'ın bu konuda uygulamaları da bu yöndedir. Ancak soruşturma ve kovuşturma süresince başka ayrık durumlar ortaya çıkabilmektedir.

V. KOVUŞTURMAYA YER OLMADIĞI YA DA BERAAT KARARI VERİLMESİ DURUMUNDA ARACIN HUKUKİ DURUMU:

Şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karar verilmesi ya da yapılacak kovuşturma sonucunda beraat kararı verilmesi durumunda aracın kime iade edileceği taraflar arasındaki finansal kiralama sözleşmesinin hukuki durumuna göre belirlenecektir. Kovuşturmaya yer olmadığı kararı ya da beraat kararı verildiğinde halen taraflar arasındaki finansal kiralama sözleşmesi feshedilmemiş ve çekişmesiz olarak yürürlükte ise bu durumda aracın sözleşme gereği kullanım hakkı da şüpheliye ait olmaya devam ettiğinden aracın şüpheliye iadesi gerekecektir. Sözleşmenin hukuki varlığının devam ettiği olasılığına göre kovuşturmaya yer olmadığı ya da beraat kararı verilmesi durumunda finansal kiralama şirketinin aracın iadesini mülkiyet hakkını gerekçe göstererek talep etmesinde hukuki yararı bulunmamaktadır. Bu nedenle iade talebi incelenirken öncelikle dosya kapsamındaki sözleşme incelenmeli ve taraflar arasındaki sözleşmenin feshedildiğine ilişkin bir işlem yapılıp yapılmadığı araştırılmalıdır.

VI. ŞÜPHELİ TARAFINDAN ÖDENMİŞ TAKSİTLERİN HUKUKİ DURUMU:

Çok çeşitli finansal kiralama sözleşmeleri yapılabilmektedir. Örneğin finansal kiralama sözleşmesi sonucunda kiralanan aracın iade edilip yerine yenisinin verileceği ya da kiralanan aracın mülkiyetinin kiracıya geçeceği ya da kiralayan şirkete sadece iade edileceği şeklinde sözleşmelere rastlanılmaktadır. Bu olasılıklara göre suçta kullanılan aracın üzerindeki ayni haklar açısından değişik durumlar ortaya çıkaktadır.

Eğer araç finansal kiralama süresi sonunda kiralayan kişinin mülkiyetine geçecek ise bu durumda şüphelinin ödemiş olduğu kira paraları finansal kiralamaya konu araç üzerinde ayni hak iddiasına temel oluşturacaktır. Her ne kadar suç tarihinde aracın mülkiyeti şüpheli üzerine geçirilmemiş de olsa kovuşturma sonucunda eğer mahkûmiyet kararı verilirse bu kararla birlikte TCK m. 54/I uyarınca aracın şüpheli tarafından ödemiş bulunduğu kira paraları nispetinde mülkiyet hakkına da sahip olduğu dolayısıyla da aracın ödenmiş bulunan kira paralarına karşılık gelen oranda müsaderesine karar verilebileceği sonucu ortaya çıkmaktadır.

Eğer finansal kiralama süresi sonucunda mülkiyetin devri söz konusu değilse bu durumda da şüphelinin ödemiş bulunduğu kira paralarının aracın suçta kullanımından ötürü vermiş olduğu zararın karşılanması için finansal kiralama sözleşmesinin feshi sonucunda iadesine hak kazanacağı para hakkında da müsadere kararı verilme olasılığı bulunduğundan söz konusu araç hakkındaki el koyma kararının devamı gerekmektedir.

VII. EL KOYMA KARARI FİNANSAL KİRALAMA ŞİRKETİNİN HAKLARINA ZARAR VERMEZ:

Söz konusu el koyma kararı ceza yargılaması sonucunda verilen müsadere kararı olmayıp aracın mülkiyet haklarına zarar veren bir karar niteliğinde de değildir. Aracın mülkiyetinin finansal kiralama şirketine ait olması aracın suçta kullanılmış olma niteliğini de ortadan kaldırmamaktadır. Müsadere kararı verilip verilmeyeceği esas kararla belli olacağından ve bu konuda karar verme yetkisi de kovuşturmayı yapacak olan ceza mahkemesinin yetkisinde bulunduğundan henüz soruşturma aşamasında aracın müsadereye tabi bir eşya olup olmadığının savcılık ya da itiraza bakan sulh ceza hakimliği tarafından soruşturmanın hemen başında değerlendirilmesi erken ve telafisi imkânsız sonuçlar doğurabilir.

Finansal kiralama şirketine mutlaka aracın teslimi gereken özel bir durumun ortaya çıkması durumunda ise aracın bilirkişi yoluyla değerinin tespit edilmesi ve bu değer nispetinde finansal kiralama şirketinden yeterli bir teminatın alınması ile aracın iadesi yoluna gidilebilir. Ancak bu yola başvurulmasında da acele edilmemesi gerekir. Benim tavsiyem aracın teslim talebinin yukarıdaki gerekçelerle reddedilmesi ve soruşturma sonucunun beklenilmesidir. Eğer kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karar verilirse yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda zaten aracın hak sahibine iadesine karar verilecektir. Eğer şüpheli hakkında kovuşturmaya başlanırsa bu durumda suçta kullanılan eşyanın müsadereye bağlı bir eşya olup olmadığını yargılamayı yapacak olan ceza mahkemesinin daha iyi değerlendireceği ve yargılama sürecinde iade kararı vermesinin daha kolay olacağı düşüncesindeyim.