05 Aralık, 2012

SÖZLEŞMESEL UYUŞMAZLIKLARDA İLAM HÜKMÜNDE BELGELERİN YARGI SÜRECİNDEKİ FAYDALARI

SÖZLEŞMESEL UYUŞMAZLIKLARDA İLAM HÜKMÜNDE BELGELERİN YARGI SÜRECİNDEKİ FAYDALARI

I. GİRİŞ:

Ülkemizde gerek ticaret hayatından gerekse gündelik hayattan kaynaklanan alacağı olan insanlarımızın en çok şikâyet ettikleri konuların başında alacaklarını tahsil etmek için başlattıkları icra takiplerinin itiraz sonucu durması üzerine açmak zorunda kaldıkları itirazın iptali davalarının yargılamasının çok uzun sürmesi ve bunun neticesinde son İİK değişikliği ile %20’ye düşürülen icra inkâr tazminatının da geçen bu süre içinde alacaklarını kullanamamaktan kaynaklanan zararlarını karşılamaktan uzak olması gelmektedir. Bu makalemizde uyuşmazlık konusu sözleşmesel alacakların yargı yolu ile tahsilât süresini kısaltan ilamlı icra takibi ve neticelerini ele alacağız.

II. İCRA VE İFLAS KANUNUNA GÖRE İLAM HÜKMÜNDE OLAN BELGELER:

2004 sayılı İİK m. 38 ilam hükmündeki belgeleri düzenlemiştir. Buna göre; “Mahkeme huzurunda yapılan sulhlar, kabuller ve para borcu ikrarını havi re’sen tanzim edilen noter senetleri, istinaf ve temyiz kefaletnameleri ile icra dairesindeki kefaletler, ilamların icrası hakkındaki hükümlere tabidir. Bu maddedeki icra kefaletleri müteselsil kefalet hükmündedir.”

Bu maddeye göre;

Mahkeme huzurunda yapılan sulhlar ve kabuller,

Para borcu ikrarını havi re’sen tanzim edilen noter senetleri,

İstinaf ve temyiz kefaletnameleri,

İcra dairesindeki kefaletler ilam hükmündedir.

Makalemizin konusunu para borcu ikrarını havi re’sen tanzim edilen noter senetleri oluşturmaktadır.

III. PARA BORCU İKRARINA SAHİP RE’SEN DÜZENLENEN NOTER SENETLERİ:

İİK’nda ki ifadesi ile para borcu ikrarını havi re’sen tanzim edilen noter senetlerinin ilam hükmünde olabilmesi için öncelikle para borcunu içeriyor olması gerekir. Bunun dışında noterde noter tarafından re’sen düzenlenmiş olması gerekir.

Başka yerde düzenlenmiş olup notere getirilerek tasdik ettirilen belgeler ilam hükmünde olmazlar. Senette yazılacak olan hükümler belirlendikten sonra senet noter tarafından bizzat kaleme alınarak düzenlenir ve yine noter huzurunda taraflar ya da tarafların vekilleri tarafından imzalanır. Kanunda geçen senet kelimesi Türk Ticaret Kanununda yer alan ve ticaret hayatında senet olarak ifade edilen bonolardan daha geniş bir belgeyi ifade eder. Karşılıklı edimleri içeren bir sözleşme noterde re’sen düzenlenme şeklinde yapılarak ilam hükmünde bir belge olarak vücut bulabilir.

IV. DÜZENLEME MASRAFLARI:

Para borcu ikrarını havi re’sen tanzim edilen noter senetlerinin düzenleme masrafları 492 sayılı Harçlar Kanunu’na bağlı olarak çıkartılan iki sayılı tarifede yer alan Muayyen bir meblağı ihtiva eden her nevi senet, mukavelename ve kâğıtlardan beher imza için binde 0,99 Bütün imzalar için bu suretle alınacak harcın toplam miktarı 43,90 TL’den az, 22.499,75 TL’den çok olamaz hükmüne göre belirlenir.

Harç miktarını bir örnekle açıklayacak olursak bir milyon TL tutarlı bir sözleşme noterde düzenleme şeklinde yapılacak olursa binde 0,99 üzerinden 990 TL harç çıkmaktadır. Ancak aynı hükme göre bu rakam 22.499,75 TL’ye geçmeyecektir. Ancak bu rakam bile noterde düzenleme şeklinde yapılan sözleşmeler için son derece yüksektir.

V. NOTERDE DÜZENLEME BİÇİMİNDE YAPILAN SENETLERİN ZAMANAŞIMI:

                Noterde düzenleme biçiminde yapılan sözleşmelerin zamanaşımı sözleşmenin içeriğine göre Türk Borçlar Kanunu veya Türk Ticaret Kanunu’nda ki zamanaşımı sürelerine tabidir.

VI. YARGI SÜRECİNDE SAĞLADIĞI FAYDALAR:

İlam hükmündeki belgeye dayalı olan alacak için İİK’na göre borçlunun malvarlığı hakkında ihtiyati haciz kararı almak hukuken daha kolaydır. 

Noterde düzenleme şeklinde yapılan sözleşmelerin en önemli faydası sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda sözleşme hükmünün ilamlı icra takibine konu yapılabilmesidir. İlam hükmündeki belgelerin icra takibinde alınan icra harcı ilamsız takiplerden daha düşük olup öncelikle başlangıçtaki icra masrafları açısından fayda sağlamaktadır.

İlamlı icra takibi her icra dairesinden istenebilir. Alacaklı adresini değiştirdiğinde dosyanın yeni adresinin bulunduğu icra müdürlüğüne havalesini isteyebilir.

İlam hükmündeki belgeye dayalı olarak başlatılan ilamlı icra takibine yapılacak itiraz icra takibini durdurmaz. İlamlı icra takibine maruz kalan borçlu ancak menfi tespit davası açarak alacağın %15’inden aşağı olamamak üzere teminat göstererek icra aşamasında tahsil edilen paranın alacaklıya verilmemesini isteyebilir. İlamlı hükmündeki belgenin alacaklıya sağladığı en önemli fayda davayı borçlunun açmak zorunda kalması ve hem yargılama masraflarına hem de teminata borçlunun katlanmak zorunda kalmasıdır.

Eğer alacaklı ilam hükmünde bir belgeye dayanmasaydı ve ilamsız icra takibi yapmak zorunda kalsaydı itiraz neticesinde itirazın iptali davasını alacaklı açmak zorunda kalacak ve bütün bu masrafları alacaklı üstlenmek zorunda kalacaktı.

Ayrıca alacaklı bu dava sebebiyle bir zarara uğrarsa %20’den aşağı olmamak koşulu ile tazminat alma hakkına da sahip olur.

VII. YARGININ İŞ YÜKÜNE SAĞLADIĞI FAYDALAR:
           
Noterde düzenleme biçiminde yapılan sözleşmeler yargılama süreci içinde alacaklı tarafa sağladığı bu faydalar sebebiyle edimlerini yerine getirmeyen borçluları caydıracak niteliktedir. Bu sebeple noterde düzenleme biçiminde yapılacak olan sözleşmelerin yaygınlaşması yargının iş yükünü de azaltacaktır. Bunun için noterde sözleşmenin düzenlenmesi esnasında alınmakta olan noter masrafının azaltılmasında fayda vardır.

Bu faydanın arttırılabilmesi için belli konulardaki sözleşmelerin ya da belli miktardaki sözleşmelerin noterde düzenleme biçiminde yapılması zorunluluğunun getirilmesi gerekir. Ayrıca 1136 sayılı Avukatlık Kanunu m. 35/A hükmünde yer alan avukatın uzlaşma sağlama yetkisinin de genişletilerek tarafların avukatları tarafından yapılan sözleşmelerin de ilam hükmünde kabul edilmesi ve belli konulardaki sözleşmelerin tarafların avukatları tarafından yapılması zorunluluğunun getirilmesi de bu faydayı arttıracaktır.